طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت سالانه حدود 2درصداز 2/2 میلیون کودک زیر 2 سال در اثر بیماری های اسهالی جان خود را دست می دهند که علت عمده آن آلودگی غذا و آب آشامیدنی می باشد.

در کشورهای صنعتی حدود 30 درصد افراد از بیماریهای منتقله از آب و غذا رنج می برند در حالی که در کشور های جهان سوم حدود 80 درصد کل بیماری ها و 33 درصد مرگ و میرها ناشی از مصرف آب و غذای آلوده می باشد .حدود 77 درصد مسمومیت های غذایی ناشی از مواد ( center for disease control) طبق بررسی مرکز کنترل بیماری ها غذایی عرضه شده در اماکن عمومی و رستوران ها ، 20 درصد از مواد غذایی منازل و 3 درصد ناشی از مواد غذایی تجاری می باشد .

بر اساس تعریف کدکس بین المللی ، بهداشت مواد غذایی عبارت است از رعایت کلیه موازینی که در تولید ، فرآیند ، نگهداری و عرضه مواد غذایی ضروری است تا ماده غذایی سالم و با کیفیت بالای بهداشتی به دست مصرف کنندگان برسد .

شرایط بهداشتی ,استاندارد مراکز فروش مواد غذایی ( آبمیوه فروشی ها , اغذیه ها , پیتزا و ساندویچ فروشی ها , قصابی ها , سبزی فروشی ها یا سوپر های میوه , چایخانه ها , طباخی , کبابی , لبنیاتی و خواربار فروشیها ,نانوایی های فانتزی و سنتی) طبق اداره استاندارد کشور با کد 2082
پیشگفتار:

در تهيه اين استاندارد سعي بر آن بوده است كه با توجه به نيازمنديهاي خاص ايران حتي‏المقدور ميان روشهاي معمول در اين كشور و استاندارد و روشهاي متداول در كشورهاي ديگر هماهنگي ايجاد شود .
لذا با بررسي امكانات و مهارتهاي موجود و اجراي آزمايشهاي لازم استاندارد حاضر با استفاده از منابع زير تهيه گرديد .
1 ـ آئين نامه‏هاي مقررات بهداشتي اماكن فروشي مواد غذائي اداره كل نظارت بر مواد خوراكي و بهداشتي وزارت بهداري و بهزيستي
شرايط بهداشتي كلي مراكز فروش مواد غذائي
كليه مراكز فروش مواد غذائي بايد شرايط و ويژگيهاي بهداشتي را كه در زير شرح داده مي‏شود دارا باشند .
3 ـ 1 ـ سقف بايد صاف , بدون درز و شكاف و برنگ روشن و هميشه تميز باشد .
3 ـ 2 ـ ديواره‏ها - حتي‏الامكان تا سقف كاشيكاري باشد بطوريكه قابل شستشو و مقاوم در برابر حشرات باشد .
3 ـ 3 ـ كف - بايد موزائيك آج دار و داراي شيب مناسب بطرف كف شوي باشد . كف شوي بايد پوشش‏دار باشد . كف و پائين ديوارها بايد در برابر موش و ساير حشرات مقاوم بوده و مرطوب نباشد .
3 ـ 4 ـ درها و پنجره‏هاي كليه اماكن فروش مواد غذائي بايد باز شوند و مجهز به توري سيمي بمنظور جلوگيري از ورود حشرات باشند .
3 ـ 5 ـ دستشوئي بايد به تعداد مناسب در مراكز فروش مواد غذائي موجود بوده اطراف آن كاشيكاري و مجهز به صابون , حوله , آينه جهت فروشنده باشد .
3 ـ 6 ـ محل كار بايد داراي وسعت كافي و متناسب با حجم فراورده‏ايكه عرضه مي‏كند باشد .
3 ـ 7 ـ نور و تهويه طبيعي يا مصنوعي بايد تامين گردد و تهويه بايد بنحوي باشد كه هميشه هواي داخل اماكن سالم , كافي و عاري از بو باشد . نور طبيعي يا مصنوعي بايد طوري باشد كه باعث ناراحتي چشم نگردد .
3 ـ 8 ـ قفسه‏ها , ويترين‏ها و گنجه‏هاي نصب شده در داخل اماكن فروش مواد غذائي بايد مجهز به در و شيشه بوده و قابل نظافت كردن باشند فاصله آنها از كف از 20 سانتيمتر كمتر نباشد .
3 ـ 9 ـ پشه , مگس حشرات و جوندگان نبايد بهيچوجه در داخل مغازه وجود داشته باشد هم چنين بمنظور جلوگيري از سرايت بيماريها از نگهداري پرندگان و حيوانات در محل فروش مواد غذائي بايد خودداري شود .
3 ـ 10 ـ زباله دان‏هاي مورد استفاده بايد درپوش‏دار , زنگ نزن , قابل شستشو قابل حمل بوده و به مقدار كافي وجود داشته باشد و پس از هر بار تخليه شسته شوند .
3 ـ 11 ـ بمنظور جلوگيري از حريق و انفجار و ساير خطرات احتمالي بايد پيش بيني‏هاي لازم بشود .
3 ـ 12 ـ آب مصرفي بايد مورد تائيد مقامات بهداشتي باشد .
3 ـ 13 ـ سيستم فاضلاب بايد بهداشتي باشد .
3 ـ 14 ـ جعبه كمك‏هاي اوليه بايد در محل مناسب نصب گردد .
3 ـ 15 ـ كارگرانيكه به نحوي با طبخ و تهيه مواد غذائي سر و كار دارند در حين كار حق دريافت بهاي كالاي فروخته شده را مشخصا از مشتري نخواهند داشت .
3 ـ 16 ـ تعداد و ظرفيت هر ظرفشوئي بايد متناسب با كارگاه بوده و هر ظرفشوئي بايد مجهز به آب گرم و سرد باشد .
3 ـ 17 ـ ظروف بايد در ظرف شوئي سه مرحله‏ئي ( شستشو - ضد عفوني - آبكشي ) و يا توسط دستگاههاي اتوماتيك شسته شوند .
3 ـ 18 ـ ساختمان انبار آرد , شكر و ساير مواد غذائي بايد مطابق نقشه تصويب شده مقامات بهداشتي باشد .
3 ـ 18 ـ 1 ـ سقف انبار مواد غذائي بايد شرايط بند 3-1 اين استاندارد را داشته باشد .
3 ـ 18 ـ 2 ـ ديواره‏هاي انبار مواد غذائي بايد شرايط بند 3-3 اين استاندارد را داشته باشد .
3 ـ 18 ـ 3 ـ كف انبار مواد غذائي بايد شرايط بند 3-3 اين استاندارد را داشته باشد .
3 ـ 18 ـ 4 ـ مواد غذائي در انبار بايد تا ارتفاع 30 سانتيمتري بالاتر از كف قرار داده شوند .
3 ـ 18 ـ 5 ـ قفسه‏ها , ويترين‏ها و گنجه‏هاي نصب شده در انبار بايد مطابق بند 3-8 اين استاندارد شرايط بهداشتي كلي را دارا باشد .
3 ـ 19 ـ بهداشت فردي فروشندگان اماكن فروش مواد غذائي بايد مطابق استاندارد شماره 2204 ايران مقررات بهداشتي كارگران كارگاههاي مواد غذائي باشد .
4 ـ قصابيها : در محلي كه مواد گوشتي عرضه مي‏شوند علاوه بر نكات ذكر شده در بند 3 نكات زير بايد رعايت گردد .
4 ـ 1 ـ در هر واحد گوشت فروشي براي نگهداري و جلوگيري از فساد مواد گوشتي بايد متناسب با ظرفيت مواد گوشتي يخچال يا سردخانه با برودت مناسب و مجهز به ترمومتر موجود باشد .
4 ـ 2 ـ چوب ( كنده ) گوشت فروش بايد صاف , بدون ترك , شكاف و درز باشد و هر چند وقت يكبار بمنظور از بين بردن شكاف‏هاي ايجاد شده تراشيده و مسطح گردد .
4 ـ 3 ـ سطح پيش خوان جهت خرد كردن گوشت بايد از جنس فلز زنگ نزن باشد .
4 ـ 4 ـ هر گوشت فروش بايد هر روز پس از خاتمه كار يخچال چرخ گوشت پيش خوان چوب ( كنده ) را شستشو و ضدعفوني كند .
4 ـ 5 ـ كاغذ مورد استفاده ب مهندسی بهداشت محیط...

ماده 13: قانون مواد خوردنی ، آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی

مقررات بهداشت محیطی مربوط به مراکز تهیه و تولید ، نگهداری ، توزیع ، فروش و حمل و نقل مواد خوردنی ، آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی و اماکن عمومی ، طبق آئین نامه ای از طرف وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تعیین و برای اطلاع عموم به وسایل مقتضی آگهی میشود.تخلف ازمقررات مذکور مستوجب مجازاتهای بازدارنده از25000 تا500000 ریال جریمه نقدی به ازاء هر مورد نقص بهداشت محیطی خواهد بود.

مامورینی که از طرف وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی برای نظارت بر بهداشت محیط اماکن و مراکز موضوع این ماده تعیین میشوند مکلفند متخلفین از مقررات بهداشت محیطی را با ذکر موارد تخلف با تنظیم گزارش به مسؤول بهداشت محل معرفی نمایند . مسؤول بهداشت محیط محل در صورت تایید گزارش مامور نظارت ، متخلف را به دادگاه معرفی و به مدیر مؤسسه نیز کتباً اخطار مینماید نواقص بهداشت محیطی را ظرف مدت 15 روز تا 2 ماه ( برحسب نوع و تعداد نواقص ) برطرف نماید. در صورتیکه پس از انقضای مهلت داده شده نواقص برطرف نشده باشد مامور نظارت مکلف است مراتب را به مسؤول بهداشت محل گزارش نماید و مسؤول مذکور پس از رسیدگی و تایید گزارش مامور نظارت محل تعیین شده را با دستور کتبی موقتاً برای حداقل مدت یک هفته تعطیل می نماید . تعطیل محل با پلمپ یا لاک و مهر انجام و با نصب اطلاعیه علت تعطیل همراه خواهد بود. بازگشایی برای رفع نواقص در صورتی اجازه داده خواهد شد که صاحب یا مدیر موسسه ، مسؤول بهداشت محل را ضمن سپردن تعهد قابل قبول از اجرای قانون مطمئن سازد و بهره برداری مجدد از محل منوط به رفع کلیه نواقص و اخذ مجوز بهره برداری از مسؤول بهداشت محل میباشد. اقدام به بهره برداری قبل از رفع کامل نواقص و اخذ مجوز بهره برداری ، موجب تعطیل مجدد محل بمدت حداقل یکماه خواهد بود.

ماده 14 : قانون مواد خوردنی ، آشامیدنی ،آرایشی و بهداشتی

کلیه مواد تقلبی یا فاسد یا موادی که مدت مصرف آنها منقضی شده باشد بلافاصله بعد از کشف توقیف میشود. هرگاه وزارت بهداری یا موسسات مسؤول دیگر گواهی نمایند که مواد مکشوفه برخی از مصارف انسانی یا حیوانی یا صنعتی قابل استفاده است ولی نگهداری آنها امکان ندارد مواد مکشوفه به دستور دادستان شهرستان با اطلاع صاحب کالا و با حضور نماینده دادستان بفروش می رسد و وجوه حاصل تا ختم دادرسی و صدور حکم قطعی در صندوق دادگستری تودیع خواهد شد. هر گاه گواهی شود که مواد مکشوفه قابلیت مصرف انسانی یا حیوانی یا صنعتی ندارد فوراً به دستور دادستان معدوم میشود.

ماده 36 : قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی

شرکتهای پخش ، فروشگاهها ، سوپر مارکتها ، تعاونیها و سایر اماکن که حق فروش یا توزیع کالاهای خوردنی و آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی را دارند مجاز به عرضه و فروش آن دسته از کالاهای مشمول قانون مواد خوردنی ، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی میباشند که دارای پروانه ساخت معتبر و یا مجوز ورود از وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی باشند.

ماده 37 :قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی

فروشگاهها ، سوپر مارکتها ، تعاونیها و سایر اماکن باید از عرضه و تحویل کالای غیر بهداشتی خودداری نمایند . عرضه و تحویل کالا با علم بر غیر بهداشتی بودن آن تخلف محسوب میشود.

ماده 39 : قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی

متصدیان و مسؤولین کارخانجات و کارگاهها و مراکز تهیه و توزیع مواد خوردنی ، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی ، اماکن عمومی ، مراکز بهداشتی درمانی ، مراکز آموزشی و پرورشی ، محلهای نگهداری و پرورش دام و طیور و کشتارگاهها ملزم به رعایت ضوابط و مقررات بهداشت محیطی در محل فعالیت خود میباشند.

متخلفین از مواد این ماده به ازای هر مورد نقص بهداشتی به مجازاتهای زیر محکوم میشوند:

· مرتبه اول : جریمه نقدی از مبلغ یکهزار تا پنجاه هزار ریال

· مرتبه دوم : جریمه نقدی از مبلغ دو هزار تا یکصد هزار ریال

· مرتبه سوم : جریمه نقدی از مبلغ چهارهزار تا دویست هزار ریال

· مرتبه چهارم : علاوه بر مجازات مرتبه سوم ، زندان از یک تا شش ماه

ماده 688 : قانون مجازات اسلامی

هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده ، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید ، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه ها ، زباله در خیابانها و کشتار غیر مجاز دام ، استفاده غیر مجاز فاضلاب خام یا پساب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع میباشد و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یکسال محکوم خواهند شد.

بند 20 ماده 55 قانون شهرداری ( وظایف شهرداری )

جلوگیری از ایجاد و تاسیس کلیه اماکن که به نحوی از انحا موجب بروز مزاحمت برای ساکنین یا مخالف اصول بهداشت در شهرهاست. شهرداری مکلف است از تاسیس کارخانه ها ، گاراژهای عمومی و تعمیرگاهها و دکانها و همچنین مراکزی که مواد محترقه می سازند ، اصطبل چهارپایان و مراکز دامداری و بطور کلی تمام مشاغل و کسبهایی که ایجاد مزاحمت و سروصدا کند یا تولید دود یا عفونت و یا تجمع حشرات و جوندگان نماید جلوگیری کند و در تخریب کوره های آجر و گچ و آهک پزی و خزینه گرمابه عمومی که مخالف بهداشت است اقدام نماید و با نظارت و مراقبت در وضع دودکشهای اماکن و کارخانه ها و وسایط نقلیه که کارکردن آنها دود ایجاد می کند از آلوده شدن هوای شهر جلوگیری نماید و هرگاه تاسیسات مذکور قبل از تصویب این قانون بوجود آمده باشد آنها را تعطیل و اگر لازم شود آنها را به خارج از شهر انتقال دهد.

ماده 4 آیین نامه بهداشت محیط

بمنظور جلوگیری از روند روبه رشد آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی اعم از چاهها ، رودخانه ها ، قناتها ، چشمه ها و آب مصرفی شهر و روستا کمیته ای به نام کمیته حفاظت از منابع آب آشامیدنی زیر نظر استاندار با عضویت مدیران و رؤسای اداره کل بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، سازمان حفاظت محیط زیست ، سازمان آب منطقه ای استان ،جهاد سازندگی استان ، برنامه و بودجه استان و شرکت آب و فاضلاب استان تشکیل میشود تا موارد زیر را بررسی و اقدام نمایند.

اتخاذ تصمیم راجع به خارج نمودن بعضی از منابع تامین آب آشامیدنی از سرویس بر اساس گزارش اداره کل بهداشت محیط آلوده شده اند اعم از چاهها ، چشمه ها و قناتها

اتخاذ تدابیر لازم جهت حفاظت از منابع آب آشامیدنی موجود بر اساس دستورالعملهایی که توسط دستگاههای ذیربط پیشنهاد میشود و به تصویب کمیته می رسد.

اتخاذ تدابیر لازم بمنظور حفظ حریم مناطقی که در آینده برای تامین آب شهرها از طریق دستگاههای ذیربط پیشنهاد می شود.

اتخاذ تصمیم در رابطه با بحرانهای ناشی از آلودگی منابع آب و چگونگی مقابله با آنها

بهداشت استخر-شنا یکی از ورزش ها و سرگرمی های بسیار مناسب و لذت بخش برای کلیه افراد در سنین مختلف، به ویژه در فصل گرما محسوب می شود.این تفریح سالم نه تنها در هوای گرم تابستان، بلکه در روزهای سرد زمستان نیز طرفداران زیادی دارد. آن چه در همه استخرها باید مورد توجه قرار گیرد، مسائل بهداشتی به ویژه پاکیزگی آب و تجهیزاتی است که باید به طور کامل تحت نظارت و کنترل قرار گیرند.

استخر شنا به حجم مشخصی از آب اطلاق می‌شود كه معمولاً در یك فضا با ابعاد و اندازه مشخص محصور شده است. آب استخرها معمولاً از منابع آب آشامیدنی هستند كه با اضافه كردن مواد گندزدا تصفیه شده‌اند. استخرهای شنا به یكی از سه شكل پر و خالی شونده، با گردش آب و یا با جریان مداوم آب وجود دارند.استخر شنا محل مناسبی برای انتقال بیماریهای عفونی و پوستی می‌باشد. اهمیت بهداشت آب استخرهای شنا در رابطه با كیفیت میكروبی و شیمیایی آن می‌باشد.

استخرها بعلت اینكه در یك مدت زمان محدود به طور همزمان مورد استفاده تعداد زیادی از افراد قرار می‌ گیرند همیشه با مسائل و خطرات بهداشتی همراه می‌باشند. چنانچه منبع تأمین كننده آب استخر كاملاً سالم هم باشد، ورود حتی مقادیر جزیی باكتریهای پاتوژن (بیماریزا) توسط شناگران احتمال خطر عفونت را به همراه دارد. از بین بیماریهای منتقله از طریق شنا می‌توان به تب تیفوئید، دیسانتری، تراخم لیپتوسپیروزیس، كرمهای حلقوی، عفونت‌های پوستی، خارش شناگران، عفونت سینوسها، عفونت گوش و گلو اشاره كرد.

● رعایت نکات و مقررات بهداشتی توسط شناگران در استخرها

به منظور پیش گیری از بیماری ها، ضرورت دارد که شناگران به دستورات و نکات بهداشتی زیر توجه کنند:

1.       شناگران موظف هستند که قبل از ورود به استخر، بدن خود را با آب گرم و صابون بشویند. همچنین بعد از استفاده از آب استخر همین عمل را انجام دهند تا از آلودگی های احتمالی پیش گیری به عمل آید. قبل از ورود به استخر، حتما پاهای خود را در حوضچه ضد عفونی به مدت یک دقیقه قرار دهند.

2.        شناگران قبل از ورود به استخر، باید مثانه خود را تخلیه کنند.

3.        در صورت استفاده از توالت در محوطه استخر شنا، شناگر می باید قبل از ورود به استخر، بدن خود را با آب و صابون بشوید و از حوضچه کلر عبور کند.

4.       ) شنا گر از ورود به استخری که به طور کامل پر آب نیست و یا نجات غریق در محوطه نیست، خودداری کند.

5.       شناگران از بردن مواد غذایی، ظروف مختلف به ویژه شیشه به محوطه استخر خودداری کنند.

هر شناگر باید دارای وسایل اختصاصی شنای تمیز باشد.

رفرنس: سایت پارسناز

آرسنیک به طور گسترده ای در سراسر پوسته زمین وجود داشته و فراوانی کل آن 5/1 تا 2 ppm در پوسته زمین برآورده شده است.ذخایر سرب- روی و مس انارژیت دار،ذخایر مس پیرینی آرسنیکی-نقره،ذخایر آرسنو –نیکل –کبالت و ذخایر طلایی آرسنیک منابع اصلی آرسنیک در پوسته زمین به شمار می روند. آرسنیک از طریق محلول شدن از کانیها و مواد معدنی؛تخلیه پسابهای صنعتی و از طریق انباشت اتمسفری وارد منابع آب می گردد. اغلب مشکلات گزارش شده در خصوص حضور آرسنیک  در سیستم های آبرسانی مربوط به آبهای زیر زمینی حاوی آرسنیک ژنوژنیک در غلظت های بالاست. عموما در آبهای سطحی خوب هوادهی شده آرسنیک ()متداولترین گونه حاضر بوده و تحت شرایط احیاءکننده که در آبهای زیرزمینی و رسوبات دریاچه عمیق یافت می شودآرسنیک 3 شکل رایج می باشد. غلظت های آرسنیک در منابع آب از  ppbتا ppm متفاوت بوده و این عنصر می تواند در منطقه اشباع رفتاری شبیه یک ردیاب داشته و تا فواصل دور نفوذ نماید چرا که پیشگیری از حرکت آن در آب زیرزمینی توسط عمل جذب ممکن نیست. اشاره شده است که در مناطق با فعالیت بالای زمین گرمایی،این عنصر در آب شایع می باشد. .غلظت آرسنیک در آبهای طبیعی غیر آلوده عموما بین 1تا2 میکروگرم در لیتر متفاوت بوده اما در نواحی دارای منابع طبیعی تا mg/l 12نیز گزارش شده است.

تا به حال سازمان جهانی بهداشت ؛گزارشهایی را در خصوص مواردی از حضور آرسنیک در آب آشامیدنی کشورهایی چون آرژانتین ،بنگلادش،چین ،شیلی،گینه ،مججارستان،هند،مکزیک،تایلند و ایالات متحده تکمیل کرده است .دراین میان کشور بنگلادش توجهات زیادی را به خود جلب کرده است چرا که بیش از 95%از جمعیت 120 میلیون نفری بنگلادش آب آشامیدینی خود را از چاههای لوله ای تامین می نمایند که براساس آزمایشات انجام شده 20%چاه ها دارای غلظت آرسنیک بالای حد استاندارد بنگلادش(mg/l05/0)می باشند.مطالعات نشان داده است که در این کشور منشاء آرسنیک از پوسته زمین بوده و از طبقات زیرزمینی نشات می گیرد.در خصوص چگونگی روی دادن آلودگی دو تئوری وجود دارد:

اکسیداسیون پیریت:به دلیل پمپاژ،هوا یا آب دارای اکسیژن محلول به زمین نفوذ می نماید که منجر به تجزیه مواد سولفیدی و آزاد شدن آرسنیک می شود. احیاء اکسی هیدروکسید: در این حالت آرسنیک به طور طبیعی انتقال یافته و به ذرات ریز اکسی هیدروکسید آهن و منگنز جذب شد و بطور آهسته می شکند. از دو مورد فوق تئوری دوم پذیرفته شده تر است. از جمله آلودگی های صنعتی آب با آرسنیک می توان به یک کارخانه سازنده مواد شیمیایی در هند اشاره نمود که استو مس آرسنیک را با عنوان حشره کش سبز پاریس تولید می کرد و آب چاه 7000 نفر را در کلکته آلوده نموده بود.

رفرنس: پایان نامه خانم دکتر امیری- دانشگاه علوم پزشکی کرج

آرسنیک ( باعدد اتمی = 33) عنصری است که به طور طبیعی در پوسته زمین موجود می باشد. این عنصر همچنین به عنوان بیستمین عنصر فراوان در طبیعت، چهاردهمین در آب دریا  و دوازدهمین در بدن انسان میباشد. در سال های اخیر(  1250 میلادی )آرسنیک  در زمینه های مختلف از قبیل پزشکی ، الکترونیک ، کشاورزی و متالورژی مورد استفاده قرار گرفته است.

بیش از 245 مواد معدنی حاوی آرسنیک و اگر چه منبع نهایی آرسنیک زمین است،وجود دارد ، فعالیت های انسان مانند معدن ، سوزاندن سوخت های فسیلی ، و کاربرد آفت کش ها ، همچنین سبب آلودگی آب و خاک به آرسنیک میشود.آرسنیک در چهار حالت اکسیداسیون آرسنات (+V) ،آرسنیت(+III)،آرسنیک(0) و آرسین (−III) وجود دارد. علاوه بر آرسنیت ، آرسنات  و مشتقات متیله آنها ، "آرسنیک ماهی" (arsenobetaine, AB and arsenocholine, AC) و ترکیبات arsenosugar از بهره زیست محیطی هم وجود دارد. فرمول مولکولی ترکیبات آلی آرسنیک در جدول 1 و ساختار arsenosugars در شکل 1ارائه شده است.

هر دو فرم غیر آلی و آلی از آرسنیک را در آب وجود دارد. در آغاز شکل گیری کار، متیله به عنوان گونه های چند دهه قبل بررسی شده است. گونه های آرسنیک متیله شده از طریق متابولیسم آرسنیک با استفاده از متیونین S - adenosyl (SAM) به عنوان اهدا کننده متیل و گلوتاتیون(GSH) را به عنوان عامل کو فاکتورضروری تشکیل می شود. این فرایند مسئول انتشارحضور MMAV و DMAV (اختصارات و سازه های نشان داده شده در جدول 1) در ادرار انسان و همچنین در صدف ها و پوسته تخم می باشد. بسیاری از ترکیبات آلی داده شده در جدول 1 در سیستم های دریایی و زمینی پیدا شده است. چراکه در چندین مطالعه ترکیبات ارگانوآرسنیک در ماهی و دیگر جانوران آبزی و گیاهان نشان داده شده است.طبق گزارشات Schaeffer و همکاران.(2006) arsenobetaine شایع ترین ارگانوآرسنیک موجود در حیوانات دریایی بوده وعملا در موجودات مهره دار و بی مهرگان آبهای شیرین وجود ندارد. این موضوع نشان دهنده تفاوت عمده در گونه های آرسنیک بین موجودات دریایی و آب شیرین می باشد. به تازگی ،آرسنولیپیدها موجود در  روغن ماهی باعث نگرانی سلامتی انسان شده است.

در آب دریا ، غلظت آرسنیک معمولا کمتر از 2 میکروگرم در لیتر میباشد. سطح آرسنیک در آب های سطحی و آبهای زیرزمینی آلوده شده به طور معمول 10 - 1 میکروگرم در لیتر متفاوت می باشد. در آبهای تمیز ، آرسنیک در محدوده 0.15-0.45 میکروگرم بر لیتر متغیر بوده است. در آب های حرارتی ، غلظت آرسنیک تا حد 8.5 میلی گرم در لیتر و 1.8-6.4 میلی گرم در لیتر در نیوزیلند و ژاپن ، گزارش شده است. منابع طبیعی زمین شناسی نزدیک به آب آشامیدنی به عنوان یکی از مهم ترین علل آلودگی آرسنیک آبهای آشامیدنی جهان شده است. آلودگی آرسنیک در نقاط مختلف جهان در جدول 2 خلاصه شده است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزان 10 میکروگرم در لیتر آرسنیک در آبهای آشامیدنی را به عنوان استاندارد آب آشامیدنی تعیین کرد. همانطور که در جدول 2 نشان می دهد ، آرسنیک خطرات قابل توجهی را برای سلامت مردم در بسیاری از کشورهای مختلف تحمیل می کند. همانطور که می دانید بیش از 60 - 100 میلیون انسان در جهان در معرض خطر قرار گرفتن سطوح بیش از حد آرسنیک می باشند.

این بخش از طراحی مفهومی بنیادی از طراحی بیوراکتور لندفیل را فراهم می کند.طراحی بیوراکتور لندفیل به وسیله اصول تکنولوژی بیوراکتورها،درگیر کردن قانونی بیشماری از دانش مهندسی مانند زمین شناسی،هیدروژی،مدنی،ژئوتکنیک و مواد ها(به طور مثال ژئوسنتتیک)تکمیل یا کامل می شود.علاوه بر اینها،تجزیه بیولوژیکی و شیمیایی مواد زائد ،کمیت و کیفیت شیرابه و گازهای منتج از عملیات لندفیل باید ارزیابی یا به عنوان فاکتور مهمی در طراحی بیوراکتور باشند.به این خاطر این اصول به عنوان راهنمای کاملی از اطلاعات در هر طراحی از لندفیل کی توانند قرار بگیرند.

در زیر یک سری ملاخظات بالقوه عملیاتی که باید در طی طراحی،ساخت و عملیات بیوراکتور ارزیابی شود وجود دارد.به خاطر پر اهمیت بودن این موارد واحد پتانسیل را برای هریک موارد زیر قرار می دهند.

ü      نیازهای مدیریتی برای افزایش حجم گازهای لندفیل

ü      عملیات افزایش یافته و مراقبت های مورد نیاز

ü      افزایش مدیریت مورد نیاز شیرابه

ü      نیاز اضافی برای رطوبت برای اهداف عملیاتی

ü      عاملی یا پتانسیلی برای بوهای افزایش داده شده

ü      عاملی برای افزایش خطر انفجار

ü      پتانسیل ناپایداری فیزیکی مواد زائد به سبب افزایش رطوبت و دانستیه

ü      ناپایداری سیستم های آستر به سبب افزایش وزن و دانستیه مواد زائد

ü      تراوش های سطحی

ü      آتش سوزی لندفیل

ü      فاکتورهای مربوط به آب وهوا

بیوراکتورلندفیلها سیستم های مهندسی شده ی هستند که ممکن است دارای هزینه اولیه بالا و نیازمند به پایش و کنترل در طی عملیات باشند اما در انتها کار دارای پایش کم در طی مرحله پس از تعطیلی نسبت به لندفیل های معمولی می باشند.

توجه به نکات زیر در تهیه مواد اولیه، پخت و نحوه نگهداری غذاها و تشخیص کیفیت مناسب غذاها ضروری است.
1- در صورتی که تمایل به تهیه غذا دارید، توجه کنید که مواد اولیه‌ای که تهیه می‌کنید از کیفیت مناسبی برخوردار باشند. خصوصاً مواد حاوی پروتئین که فساد پذیری بالایی دارند، گوشتی که خریداری می‌کنید باید کاملاً تازه باشد و هیچ‌گونه بوی ماندگی ندهد. شیر یا تخم مرغ مورد استفاده شما باید تازه و در صورت امکان استاندارد و بهداشتی باشد، از خریداری مواد غذایی در کنار جاده پرهیز کنید زیرا از کیفیت آنها  اطلاع کافی ندارید.
2- از خریداری غذاها یا میان‌وعده‌های بین راه مثلاً حبوبات پخته،  لوبیا و باقلی، لواشک‌ها، فلافل، سمبوسه‌ها و پیراشکی‌ها خودداری کنید.
3- نوع غذا: به طور کلی در طول سفر نوع غذا مهم است‌. با توجه به این که رطوبت زیاد، رشد و تکثیر میکروب‌ها را بیشتر می‌کند، سعی کنید از غذاهای نیمه‌خشک با رطوبت کم استفاده کنید. مانند: عدس پلو، لوبیا پلو، ماکارونی و...
4- غذای مورد مصرف باید کاملاً پخته شود: ممکن است با توجه به مدت تعطیلات و احتمالاً تعجیل در ساعت حرکت در تهیه غذا کوتاهی شود، به گونه‌ای که غذا به ویژه گوشت‌ها به طور کامل پخته نشده و همین سبب آلودگی و فساد آن شود. برای اطمینان از پخت گوشت، می‌توان از ترمومتر استفاده کرد، هم چنین از ظاهر گوشت می‌توان به میزان پخت آن پی برد، به عنوان مثال رنگ گوشت پخته باید قهوه‌ای باشد، ولی اکثر مواقع مغز ( درون) کباب کوبیده یا برگ، قرمز رنگ است. مردم فکر می‌کنند چون گوشت روی شعله مستقیم قرار گرفته، بنابراین قسمت درونی آن پخته می‌شود ولی چنین تفکری اشتباه است. بارها دیده شده که روی (سطح) کباب به حالت سوخته درآمده اما درون آن هم چنان نپخته مانده است.
حتی گاهی اوقات در بعضی از رستوران‌های درون‌‌شهری هم، چنین اتفاقی رخ داده، یعنی گوشت نزدیک استخوان خوب نپخته و خون آلود است، در چنین مواردی باید گوشت را مجدداً روی آتش قرارداد تا به اصطلاح مغز پخت شود. هم چنین ماهی، زمانی پخته است که گوشت آن به صورت لایه لایه درآید. در مورد پخت مرغ آب‌پز، وقتی آب مرغ شفاف و گوشت مرغ سفید شود مرغ پخته و آماده شده است.
5- از خوردن غذاهای نیمه پخته و خام به طور جدی خودداری کنید: در حین سفر ممکن است در یک منطقه روستایی توقف کنید و شما را به خوردن شیر تازه دوشیده شده از دام یا بستنی و پنیر محلی دعوت کنند (تحت عنوان این که غذاها در روستا طبیعی هستند) که در این گونه موارد باید از خوردن آن‌ها خودداری کنید. هم چنین از خوردن تخم‌مرغ نیم‌پز (عسلی) نیز به طور جدی بپرهیزید.
6- غذا را درطول سفر در دمای بالاتر از 60 درجه سانتی‌گراد یا پایین‌تر از 10 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید. این  نکته بسیار مهمی در نگهداری مواد غذایی است، البته این گونه نیز بیان شده که غذاهای سرد را سرد و غذاهای گرم را گرم نگه داری کنید، در هر صورت اگر قصد دارید غذای خود را بیشتر از 2 ساعت نگهداری کنید به این نکته توجه کنید. به دلیل حساسیت کودکان ، به کودکان غذای تازه بخورانید. ذکر این نکته ضروری است که در طول سفر، امکان برخورداری از دمای بالای 60 درجه سانتی‌گراد وجود ندارد، ولی می توان از دمای 10 درجه سانتی‌گراد یا کمتر، با استفاده از یخدان‌های چوب پنبه‌ای و یا جعبه‌هایی که حرارت را عبور نمی دهند ( با وجود یخ) استفاده کرد.
7- در هنگام توقف، قبل از صرف غذا، آن را به طور کامل حرارت دهید، زیرا در زمان نگهداری غذا در سفر( فاصله بین زمان پختن و خوردن) میکروب‌ها در مواد غذایی رشد می‌کنند. بنابراین از خوردن غذاهایی که به طور سطحی گرم یا تفت داده شده خودداری کنید.
8- هنگام استفاده از غذاهای محلی، ازافراد بومی راهنمایی بخواهید: استفاده ازغذاهای محلی نیاز به  شناخت کیفیت آن دارد، به عنوان مثال، اگر به استان‌های شمالی کشور سفر می‌کنید، هنگام خوردن ماهی و ... از افراد بومی راهنمایی  بخواهید. چنانچه به مناطق کوهستانی مسافرت می‌کنید، هنگام مصرف قارچ‌های خوراکی طبیعی، از راهنمایی افراد بومی مجرب استفاده کنید و درغیر این صورت از خوردن قارچ به طور جدی خودداری کنید.
9- در طول سفر از آب سالم استفاده کنید: اگر در کنار جوی آبی توقف کرده‌اید تا غذا را در آن جا میل کنید. دراین حالت ممکن است به فکر استفاده ازآب بیفتید، ولی از ماهیت آن اطلاع کامل نداشته باشید. بنابراین بهتر است آب را قبل از مصرف بجوشانید، به ویژه اگر بخواهید برای کودکان، غذا تهیه کنید.
10- قبل از صرف غذا، دست‌ها را خوب بشویید: در سفر ممکن است برای بازدید چرخ‌های ماشین به آنها دست بزنید یا اگر از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس یا قطار استفاده می‌کنید به دلیل دست زدن به صندلی‌ها و یا پنجره و...  ممکن دست شما آلوده شود، پس چنانچه می‌خواهید غذا میل کنید قبل از آن، دست‌های خود را بشویید. همین طور اگر با وسیله نقلیه شخصی در حال سفر هستید و امکان توقف در سبزه‌زار برای خوردن غذا وجود دارد، ممکن است بین توقف تا صرف غذا شما به چمن وغیره دست بزنید، بنابراین باید قبل از خوردن غذا دست خود را بشویید.
11- چنانچه مجبور به خوردن غذا در رستوران های بین‌راهی هستید، از رستوران‌های معتبر و مورد اطمینان استفاده کنید، اگر چه در صورت استفاده از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس، رانندگان، در محل‌های مورد نظر خود (رستوران‌های خاص) توقف می کنند و استفاده از رستوران‌های بهتر، مقدورنیست، ولی برای ارزیابی سطح (رعایت) بهداشت در این گونه واحدها باید به وضعیت دستشویی‌ها، لباس کارگران ِ نظافت میزها، حضور مگسها و سایر حشرات، وسایل صرف غذا مانند چنگال، قاشق، لیوان، پارچ آب و غیره توجه کرد. همچنین دراین واحدها برای تشخیص سالم بودن غذا باید از حواس خود استفاده کنید، مانند استفاده از حس بینایی برای تشخیص رنگ و کیفیت غذا، حس بویایی برای بوی غذا و حس چشایی برای طعم غذا و...
12- تا حد امکان از خوردن انواع خورش‌ها، کباب کوبیده، سالاد الویه و همبرگر خودداری کنید. از انواع غذاهایی که می توان آن را چندین بار گرم کرد و ماندگی آن به سختی قابل تشخیص است خورش‌ها هستند. از مصرف کباب کوبیده و همبرگر به دلیل عدم اطلاع از کیفیت گوشت به کار برده شده، عدم اطلاع از ماندگی چند روزه گوشت چرخ شده و به کاربردن مواد اولیه مختلف از جمله خرده نان، ادویه‌جات و غیره، از مصرف سالاد الویه به دلیل خام بودن مواد اولیه موجود درسس مایونز مانند تخم‌مرغ  و... ، همچنین چگونگی تهیه الویه (به علت دخالت مستقیم دست در تهیه آن)، در رستوران‌های غیر معتبر بین‌راهی به طور جدی خودداری کنید.

1-بهداشت مواد غذايي چيست ؟

رعايت اصول و موازين  بهداشتي يا انجام  يكسري اعمال در كليه  مراحل تهيه و توليد ، حمل و نقل ، نگهداري ، فروش و مصرف مواد غذايي  در جهت كاهش دادن  آلودگي فيزيكي، شيميايي  و بيو لوژيكي  را تا حدي  كه براي سلامتي انسان  زيان آور نباشد، بهداشت  مواد غذايي مي گويند .

2-امنیت غذایی چیست؟

 دسترسی همه مرم درتـــمام اوقــــات به غذای کافی وسالم به منظورزندگی سالم و فعال است و غذا نه تنها باید دارای مقادیر کافی ازانرژی , مواد مغذی باشد، بلکه باید از کیفیت بهداشتی نیز برخوردار باشد تا سلامت مصرف کننده به خطر نیفتد. به عبارت دیگر، غذا باید عاری از هر گونه آلودگی شیمیایی، بیولوژیکی وفیزیکی باشد. به کارگیری روش های مناسب که متضمن تولید، عرضه و مصرف غذای سالم باشد در تمامی طول زنجیره غذایی (Food Chain) از مزرعه تا سر سفره ضروری است.

3-اهداف نگهداري  مواد غذايي را شرح دهيد ؟

هدف نگهداري مواد غذايي  جلوگيري از تغييرات نامطلوب  در غذا در فاصله زماني  بين توليد و مصرف  مي باشد .  چنين تغييراتي  مي تواند به وسيله حمله  و رشد موجودات ذره بيني  و يا واكنش هاي شيميايي،فيزيكي  و بيوشيميايي  تركيبات تشكيل دهنده غذا انجام شود . دو اصل اساسي درجلوگيري  از فساد ميكروبي  مواد غذايي وجود دارد . اصل اول  اين است كه موجودات ذره بيني  را بايد از بين برد  و از آلودگي مواد غذايي بوسيله آنها  جلوگيري كرد اين اصل، اساس  روش كنسرو سازي مي باشد  و در تحقق اين اصل ، تا كنون گرما بيشترين نقش  را داشته است . اصل دوم اين است كه محيط  ماده غذايي را به نحوي  تغيير دهند كه از رشد موجودات  ذره بيني جلوگيري شود به طور مثال مي توان به كمك حذف آب  موجود در غذا، از رشد موجودات ذره بيني  جلوگيري كرد و درست قبل از  استفاده، آن را به ماده غذايي  مجددا بر گرداند .

4- عوامل فساد مواد غذايي را شرح دهيد ؟

عواملي كه موجب فساد مواد غذايي مي شوند  عبارتند از : عوامل بيو لوژيكي (شامل عوامل ميكروبي ، انگلي ، حشرات و جوندگان)، عوامل فيزيكي ( مانند نور، حرارت ، رطوبت ، زمان و ... ) عوامل مكانيكي (مانند ضربه و فشار  روي بافت ميوه  و سبزي ) وعوامل شيميايي و واكنشهاي خود مواد غذايي . 

1-     )عوامل بيو لوژيكي  كه شامل عوامل ميكروبي، انگلي ، حشرات و جوندگان است .

الف : عوامل ميكروبي : ميكروب  ها مانند باكتريها، مخمرها ، كپك ها ،  ريكتز یاها، ويروسها  و موجودات تك سلولي  هستند  كه براي ما شناسايي محل زندگي  و نقش آنها مهم است .  علاوه بر شناسايي محل زندگي  و نقش ميكروبها،شناسائي نوع ميكروب  و تعداد آنها  نيز مهم است . هر قدر تعداد ميكروبها بيشتر باشد  خطر فساد بيشتر مي شود  ، نگهداري مواد غذايي مشكل تر است و احتمال وجود انواع  عوامل بيماري زا  بيشتر مي شود .

ميكروبهاي مضر باعث مسموميت  ناشي از مواد غذايي مي شوند و غالبا علائم  مسموميت حاصل  از اين ميكروبها خيلي  شبيه به يكديگر  است  يعني علائمي مانند  تهوع ، استفراغ، اسهال و سردرد در اكثر مسموميت ها وجود دارد 

ب :عوامل انگلي : انگلها گروه ديگري از موجودات  زنده هستند  و باعث بيماري انسان  و آلودگي دام و طيور ي مي شوندكه از گوشت آنها استفاده  مي كنيم . از جمله عوامل انگلي  مي توان تنيازيس ،تريشينوزيس ، هيداتيد وز يس و پرو توزو ئرها  را نام برد .

ج : حشرات و جوندگان :  حشرات مي توانند به وسيله كرك ، ترشحات دهان و مدفوع،  ميكروبها را از منابع آلوده  به مواد غذايي منتقل نمايند  بيماريهاي منتقله  به وسيله مگس عبارتند از : حصبه ،  وبا ، شبه وبا ،  اسهال هاي خوني  و معمولي ، سل ، تراخم  و فلج اطفال .  سوسري ها ( مثل سوسك خانگي ) نيز از حشراتي هستند  كه باعث آلودگي  مواد غذايي مي شوند .سوسري  از طريق آلوده شدن   به مد فوع و خلط  بيماران ، عوامل بيماريهاي  سل ، وبا ، حصبه ،  اسهال خوني و معمولي  را به مواد غذايي منتقل مي كنند . از ميان جوندگان، موش علاوه بر انتقال آلودگي، خسارت زيادي  به مواد غذايي وارد مي كند .

رفرنس: گزارش نامه خانم سیف

نیتریفیکاسیون (تولید نیترات)

اصطلاح نیتریفیکاسیون مربوط به تبدیل آمونیاک به نیترات است. این عمل بوسیله باکتری های نیترات انجام می شود که اختصاصی می باشند و با اکسیداسیون آمونیاک انرژی بدست می آورند  از CO₂ به عنوان منبع کربن برای سنتز ترکیبات آلی استفاده می کنند. این دسته از ارگانیسم ها شیمیواتوتروف نامیده می شوند. آنها بوسیله اکسیداسیون شیمیایی (شیمیو) انرژی بدست می آورند و اتوتروف هستند (خودتغذیه ای) زیرا به مواد آلی از قبل تشکیل شده نیاز ندارند. اصل اکسیداسیون آمونیاک بوسیله این باکتری ها با بدست آوردن انرژی توسط انسان از اکسیداسیون قندها تفاوتی ندارد. در اصل استفاده آنها از CO₂ برای تولید مواد آلی با رفتار گیاهان تفاوتی ندارد.

باکتری های نیترات ساز در بیشتر خاک ها و آب های دارای PH متوسط وجود دارند. اما در خاک های خیلی اسیدی فعال نمی باشند. آنها تقریباً بصورت جوامعی با گونه های مختلط مشاهده می شوند. زیرا بعضی از آنها مثل نیتروزموناس بطور اختصاصی آمونیاک را به نیتریت (NO₂-) تبدیل می کنند در حالیکه بعضی دیگر مثل نیتروباکتر نیتریت را به نیترات (NO₃-) تبدیل می کنند. در حقیقت تجمع نیتریت مانع از فعالیت نیتروزموناس می شود بنابراین به نیتروباکتر نیازمند است تا نیتریت را به نیترات تبدیل کند در حالیکه نیتروباکتر به نیتروزموناس نیازمند است تا نیتریت تولید کند.

باکتری های نیترات ساز از لحاظ زیست محیطی اهمیت بسیاری دارند. زیرا آنها بخش عمده ای از آمونیاک خاک های هوازی یا آب های طبیعی را به آسانی به نیترات تبدیل می کنند. بیشتر گیاهان و میکروارگانیسم ها می توانند نیترات یا آمونیاک جذب کنند ولی فرآیند نیتریفیکاسیون عواقب نامطلوبی دارد. یون آمونیوم بار مثبت دارد و بنابراین به آسانی جذب کلوئیدهای رس با بار منفی و مواد آلی می شود و مانع از شستشوی آن از خاک بوسیله بارندگی می شوند. در مقابل یون نیترات با بار منفی در خاک حفظ نمی شود و به سمت پایین پروفیل خاک شسته می شود. این فرآیند آبشویی نامیده می شود. بدین ترتیب نیتروژن با ارزش از خاک خارج می شود و حاصلخیزی خاک کاهش پیدا می کند. سپس نیترات در آبهای زیزمینی و نهایتاً در آب آشامیدنی تجمع پیدا می کند. قوانین شدیدی برای مقدار نیترات موجود در آب آشامیدنی وجود دارد. زیرا نیترات ها می توانند بوسیله میکروارگانیسم ها در شرایط غیرهوازی روده تبدیل به نیتریت های بسیار واکنش پذیر شوند. نیتریت ها در روده جذب شده و با هموگلوبین ترکیب شده و توانایی حمل اکسیژن توسط آن را کاهش می دهند. در بچه ها این موضوع باعث مشکلات تنفسی می شود که اصطلاحاً سندرم آبی کودکسال نامیده می شود. همچنین نیتریت در روده با ترکیبات آمینو وارد واکنش شده و نیتروز آمینهای سرطان زا را تشکیل می دهند.

دنیتریفیکاسیون (نیترات زدایی)

دنیتریفیکاسیون فرآیندی است که طی آن بوسیله میکروارگانیسم ها نیترات به ترکیبات گازی (اکسید نیتریک، اکسید نیترو و نیتروژن N2) تبدیل می شود. این سلسله واکنشها شامل تولید نیتریت (NO2-) به عنوان یک مرحله متوسط است که در نمودار شماره 1 نشان داده شده است. چندین نوع باکتری وقتی بر روی مواد آلی در شرایط غیرهوازی قرار داشته باشند این تبدیل را انجام می دهند. زیرا در هنگام عدم وجود اکسیژن برای تنفس معمولی هوازی آنها بجای اکسیژن از نیترات به عنوان آخرین پذیرنده الکترون استفاده می کنند. این مرحله اصطلاحاً تنفس غیرهوازی نامیده می شود. در تنفس هوازی (همانند انسان) مولکول های آلی اکسید می شوند تا انرژی بدست آید و اکسیژن به آب احیاء شود.

در هنگام عدم وجود اکسیژن، هر گونه ماده قابل احیاء همانند نیترات (NO3-) می تواند همان نقش اکسیژن را داشته باشد و به نیتریت، اکسید نیتریک، اکسید نیترو یا N2 احیاء شود. بنابراین شرایطی که طی آن ارگانیسم ها دنیتریفیکاسیون را انجام می دهند عبارتند از: وجود مواد آلی قابل اکسید شدن، عدم وجود  اکسیژن و قابلیت دسترسی به منابع نیتروژن قابل احیاء.

در این فرایند مخلوطی از محصولات کاری نیتروژن دار تولید می شود. این موضوع بدلیل آن است که در تنفس غیرهوازی از نیترات، نیتریت، اکسید نیتریک و  اکسید نیترو به عنوان پذیرنده الکترون  استفاده می شود. باکتری های عمومی که دنیتریفیکاسیون انجام می دهند شامل چندین گونه از Alkaligenes, Pseudomonas و Bacillus می باشند و فعالیت آنها باعث تلفات قابل توجه گاز نیتروژن به داخل اتمسفر می شود.

عنصر نيتروژن 0.03 درصد از پوسته زمين را تشكيل مي‌دهد و گاز نيتروژن (NO2) بيش از 78 درصد از هواي تنفسي ما را تشكيل مي‌دهد. اين گاز يا از مايع‌سازي هوا يا از گرم‌كردن تري نيترات سديم (NaN3) به دست مي‌آيد. نيتروژن به اشكال مختلف در طبيعت وجود دارد. مهمترين تركيباتي كه در ساختار ملكولي آن به كار رفته، شامل انواع اسيدهاي آمينه، اوره (NH2)2CO، آمونياك (NH3)، مونوكسيد نيتروژن (NO)، نيتريت (NO2-)، نيترات (NO3-)، اكسيد نيتروس (N2O)، پنتااكسيد نيتروژن (N2O5) و تري كلريد نيتروژن (NCl3). فرم آلي نيتروژن از تجزيه بافت گياهان و حيوانات به وجود مي‌آيد. نيتروژن بخش اساسي ساختمان اسيدهاي آمينه را تشكيل مي‌دهد كه باعث شكل‌گيري بافت پروتئيني جانداران مي‌شود.

در اثر تجزيه پروتئين‌ها (نيتروژن آلي)، يون آمونيوم (NH4+) حاصل شده كه اين تركيب طي فرآيند بيولوژيكي نيتريفيكاسيون (nitrification) كه يك فرآيند دومرحله‌اي مي‌باشد، ابتدا توسط باكتريهاي نيتروزومانس به نيتريت (NO2-) و سپس توسط نيتروباكترها نيتريت به نيترات (NO3-) اكسيد مي‌شود. البته مقداري نيتروژن نيز از طريق تثبيت نيتروژن هوا توسط باكتريها و تخليه الكتريكي ابرها به صورت اكسيد دي نيتروژن (NO2) و اكسيد نيتروژن (NO) به خاك اضافه مي‌شود.

رفرنس: مهندسی محیط زیست و بهداشت محیط

در بسياري از اجتماعات جهاني، آب‌هاي زيرزميني به عنوان تنها منبع آب آشاميدني استفاده مي‌شود. بهره برداری از آب های زیرزمینی دارای مزایا و معایبی است . یکی ازمهمترین معایب استفاده از آب زیرزمینی برای مصارف شرب وجود پتانسیل آلودگی به یون نیترات می‌باشد. شرکت تحقیقات پیشرفته با اتکا به تجربیات و دانش کارشناسان خود پروژه های مطالعاتی و کاربردی بسیاری در زمینه حذف نیترات از آب آشامیدنی را به انجام رسانیده است.
(کرنوتریکس و گلیونلا) یون فرو را بعنوان منبع انرژی مصرف اسید هیدروکسیدفریک را ایجاد می کند. درآبهای آهن دار، رشد باکتریهای آهن ممکن است باعث گرفتگی لوله ها شود.
در آبهای طبیعی، منگنز نیز به همراه آهن ظاهر می شود. ترکیبات معمول منگنز در آبهای طبیعی، بی کربنات منگنز(2(HCO3)Mn)، کلرید منگنز(Mn Cl2) و سولفات منگنز(Mn So4) هستند. وجود منگنز در آب در غلظت های بالاتر، باعث ایجاد کدورت، طعم بد و رشد میکروارگانیزها می شود. سمیت منگنز ممکن است با اختلاف و تغییرات رفتارهای عصبی در انسان همراه باشد.
 
روش های حذف آهن و منگنز از آب آشامیدنی:
الف) هوادهی
حذف آهن و منگز معمولاً با اکسید کردن این یونها به اکسیدهای نامحلول صورت می گیرد. کاربرد هوادهی در این فرایند با هدف تامین اکسیژن کافی برای انجام واکنش اکسیداسیون است. این فرآیند اغلب برای آبهای زیرزمینی که اکسیژن محلول در آنها کم است بکار می رود، بنابراین هوادهی آبهای زیرزمینی باعث اکسید شدن آهن و منگنز و رسوب دادن آنها و همچنین افزایش اکسیژن محلول آب می شود. اکسیداسیون آهن بطور موثری با هوادهی امکان پذیر می باشد ولی برای دستیابی به راندمان بالا در حذف منگنز، می بایست از اکسیداسیون شیمیایی نیز بهره جست. واکنش های اکسایش آن به شرح زیر می باشد.
 
ب) اکسیداسیون شیمیایی
در این فرایند از یک اکسید کننده قوی مانند ازن، پرمنگنات پتاسیم، پراکسید هیدروژن، کلر و یا دی اکسید کلر استفاده می شود. در pH خنثی آهن بطور موثری توسط هر یک از این اکسیدان ها حذف می گردد. تزریق گاز ازن بعنوان یک اکسید کننده بسیار قوی دارای کارایی مناسبی در حذف منگنز از آب می باشد.
نيترات يكي از منابع عمده آلودگي آب آشاميدني می باشد. آلودگي نيترات كه براي ادامه حيات گياهان يك منبع اوليه محسوب مي شود، زماني رخ مي دهد كه اين تركيب بيشتر از مقدار جذب شده به وسيله گياهان در خاك وجود داشته باشد. اين مازاد نيترات مي تواند براحتي بوسيله آبياري، بارش باران يا ذوب شدن برف و يخ از خاكها و صخره ها عبور كرده و در نهايت به آبهاي زيرزميني برسد.
اگرچه نوشيدن آب حاوي نيترات به خودي خود ايجاد مشكل نمي‌كند، برخي باكتري‌هاي كاهنده نيترات موجود در بزاق دهان و يا باكتري‌هاي معده‌اي-روده‌اي نيترات را به نيتريت تبديل مي‌كنند. نيتريت مي‌تواند باعث مسموميت حاد و يا آثار مزمن شود. نيتريت مي‌تواند سبب بيماري متهموگلوبين و يا سندروم «كودك كبود» شود. همچنين نيتريت يك پيش‌درآمد براي ايجاد عوامل سرطان‌زا و سقط جنين‌هاي خود به خود مي‌باشد.
نیترات یونی است با حلالیت وپایداری زیاد، پتانسیل جذب و ترسیب کم. این خواص نیترات باعث گردیده است که نتوان آن را به آسانی و با استفاده از سیستمهای حذف متعارف از آب حذف نمود.
روش متداول در حذف نیترات استفاده از مکانیزم های فیزیکی و شیمیایی می باشد. این روش ها دارای راندمان مناسبی در جدا سازی نیترات از آب می باشند ولی به دلیل تولید پساب غلیظ حاوی نیترات بسیار بالا، دچار نقطه ضعف عمده ایی می باشند. بعلاوه هزینه های بالای سرمایه گذاری و بهره برداری از این تاسیسات موجب گردیده تا کاربرد این روش ها محدود به مناطقی خاص گردد. فرآیند جایگزین روشهای فوق، دنیتریفیکاسیون بیولوژیکی است. این روش در مقایسه با فرآیندهای فوق دارای مزایایی است، در ادامه به پرداخته خواهد شد.
در این فرآیند حذف کامل نیترات بدون تولید یک پساب جانبی غلیظ ممکن می‌گردد. برای تحقق این منظور با ایجاد شرایط کم اکسیژن، نیترات توسط میکروارگانیزم های نیترات زدا در چرخه تنفس سلولی استفاده شده و در نهایت به صورت گاز ازت به جو زمین بازگردانده می شود.
در 50 سال گذشته، این فرآیند در تصفیه خانه های فاضلاب جهت کاهش نیترات خروجی به سرعت گسترش یافته است. ولی تجربیات اخیر نشان می دهد، دنیتریفیکاسیون بیولوژیک می‌تواند به طور مفید و موثری در حذف نیترات از آب شرب نیز مورد استفاده قرار گیرد و لذا ساختارهای متنوعی از آن جهت دنیتریفیکاسیون آب شرب مورد آزمایش قرار گرفته اند و روش های نوینی توسط شرکت تحقیقات پیشرفته در این مهم بکار گرفته شده است.

روش تصفيه دوزيستي يك روش نوين جهت تصفيه فاضلاب، با توليد کم لجن، بدون توليد بو و با راندمان بالا است. شركت تحقيقات پيشرفته مخترع پروسه جديد تصفيه دوزيستي فاضلاب مي‌باشد كه اين سيستم را در روش‌هاي تصفيه فاضلاب طراحي و اجرا مي‌نمايد. در اين پروسه فاضلاب به همراه تمام لجن برگشتی به كف واحد تصفيه دوزيستي که معمولا تانک عمیقی است، وارد و پخش مي‌گردد به طوري که جهت فاضلاب از پايين به بالا مي باشد. هوادهي توسط سوپرهواده‌هاي پایه بلند پر تلاطم و دارای راندمان بالا، در ميانه تانک انجام مي‌گيرد  به علت تلاطم بالای سوپرهواده، میکروارگانیسم‌های هوازی از قسمت بالا به قسمت بی‌هوازی و میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی به قسمت هوازی رانده شده و از بین می‌روند. در لایه دوزیستی حایل بین قسمت هوازی و بی‌هوازی میکروارگانیسم‌های دوزیستی (Facultative) غالب می‌گردد که می‌توانند میکروارگانیسم‌های دیگر و از بین رفته تغذیه نمایند. اين عمل باعث از بین رفتن توليد لجن اضافي مي‌گردد. در اين روش تصفيه بي‌هوازي باعث توليد لجن كمتر و شکسته شدن چربيها و مواد آلي با زنجيره بلند و آماده شدن آنها براي تصفيه هوازي مي‌شود. تصفيه بي‌هوازي معمولاً با بو همراه است ولي در اين بیوراكتور با هوادهي در ميانه، قسمت بالاي آن كاملاً هوازي بوده و بوي توليد شده در قسمت بي‌هوازي با تبديل سولفيد به سولفات در بخش هوازي حذف مي‌گردد. تمام لجن از ته نشيني ثانويه همراه با فاضلاب خام به کف قسمت بي‌هوازي بايوراكتور دوزيستي برگردانده شده و در آنجا ذخيره و هضم مي‌گردد، در نتيجه نيازي به تعبيه مخزن نگهداري و هضم لجن وجود نخواهد داشت. در این قسمت نیترات همراه لجن برگشتی به علت فقدان اکسیژن و شرایط غیر‌هوازی، توسط میکروارگانیسم‌ها و بر اثر فرآیند دنیتریفیکاسیون به گاز نیتروژن تبدیل گردیده که در بالای راکتور همراه با عمل هوادهی به هوا متصاعد گشته و از سیستم حذف می‌گردد. همچنين به خاطر هوازي بودن قسمت بالايي بيوراكتور دوزيستي نگهداري بي‌هوازي لجن كه معمولاً با نشر بو همراه است، در اين پروسه كاملاً بدون بو مي‌باشد. در واقع بخش بي‌هوازي مانند يک هاضم لجن عمل کرده و لجن خارج شده از اين بخش که عموما مربوط به مواد غیر قابل تجزیه بیولوژیکی می‌باشد، نياز به هضم جدا گانه ندارد. در نتیجه سیستم ساده و پیشرفته‌ای به وجود آمده است که نیاز به کنترل خاصی نداشته، بدون اپراتور کارآزموده، بدون تولید لجن و بو، با کاهش برق مصرفی و تولید پساب با کیفیت بالا همراه با حذف نیتروژن کار می‌کند.

برای بهره‌گیری بیشتر از هوای قسمت هوازی بالای راکتور می‌توان با نصب پکینگ مدیای مناسب، راندمان تصفیه را به میزان بالایی افزایش داد.

رفرنس: http://www.arc.ir/Persian/F-1.htm

پنی سیلین ( کپک سبز آبی ) PENICILLIUM

رده : قارچ های ناقص

راسته : Moniliales

خانواده : Eurotiaceae

نام عمومی : کپک سبز آبی

ریشه لاتین : برگرفته از کلمه ( Penicillum ) ( کاکل موئی ) که اشاره به اندام های هاگ زائی آنها دارد.

زیستگاه و مقدار شیوع : بسیار شایع می باشد. با وجودی که طبیعت مثل cladosporium به وفور یافت می شود. معهذا بخار عادات غذایی انسان ها، در محیط های بسته نیز از جمله عوامل آلودگی غالب به شمار می رود. این کپک بیشتر بر روی پس مانده های غذایی همچون میوه جات، پنیر، خرده نان و بذور انبار شده دیده می شود. بسیاری از گونه های این عامل، اسیدیته پایین را ترجیح می دهند. کپک های پنیسیلیومی بیشتر روی کمپوست های نارس، خاک پوششی و بقایای قارچ پس از برداشت دیده می شود.

راه های انتشار : عمدتا از طریق هوا و ثانیا از طریق بذر انبار شده و دیگر پس مانده های غذایی و نیز انسان ها.

علائم بیماری : به صورت کپک سبز مایل به آبی پودری با دانه دانه که غالبا حاشیه ای سفید رنگ حاصل از رشد جدید میسلیومی دور تا دور آن را فرا می گیرد. بعضی از گونه های کمیاب به رنگ سفید، زرد یا حتی قرمز دیده می شود. از سطح بسیاری از گونه ها قطرات مایع که گفته می شود خواص ضد حیاتی دارند تراوش می شود.

روش های کنترل : تصفیه هوا، دور کردن سریع ضایعات و پس مانده های محصول، جداسازی کشت های آلوده و رعایت کامل قوانین بهداشتی از جمله روش های کنترل و پیشگیری این عامل می باشند.

مشخصات میکروسکوپی : تک کنیدی برهای افراشته بلند، در نزدیکی نوک خود به زنجیره های کوتاهی از کونیدی های ( هاگ های ) خشک سبز کروی تقسیم می شوند. در مقایسه با اسپورهای قارچ خوراکی، اسپورهای پنیسیلیوم کوچکتر بوده و قطر آنها به 2 – 4 میکرون می رسند.

تاریخچه و کاربرد : در سال 1928 و 1929 دکتر الکساندر فلیمینگ ضمن آزمایش بر روی باکتری ( Staphylococcus aureus ) دریافت که نوعی کپک سبز رنگ در مجاورت این باکتری، مانع از رشد آن می شود. مایع خارج شده از این قارچ، توجه وی را به خود جلب کرد. بعد از گذارش این یافته، همکاران وی بعد ها دریافتند که مایع استخراجی، حاوی نوعی ماده ضد حیات قوی است و آن را پنی سیلین نامیدند. در واقع وی نوعی        پنی سیلین را به نام ( P.notatum westh ) را پرورش داده بود.

کلیات : با توجه به اینکه تعداد زیادی از هاگ های پنی سیلین را مستقیم می توان در مواد غذایی در حال تجزیه شناسایی کرد، لذا به راحتی با اعمال روش های بهداشتی مطلوب از درصد شیوع این عامل بکاهد. قارچ های پنی سیلیوم که هاگ زیادی نیز تولید می کنند قادر است در همه جا رشد و نمو نموده و به وفور در آزمایشگاه دیده می شود. مقدار شیوع این عامل در محیط هایی همچون کمپوست، خاک پوششی و بقایای قارچ ها با اندازه عامل    ( Trichoderma ) نمی باشد. دیگر کپک های سبز که از نظر ظاهر، شباهت زیادی با این عامل دارند عبارتند از ( cluelosporium و aspergillus ). کپک های پنی سیلیومی بعضی اوقات کمپوست هایی که درست عمل نیامده اند یا کمپوست های تلقیح شده ای که حرارت ثانویه دیده اند، آلوده می سازند. بنابراین، دانه های غلاتی که قبلا توسط میسلیوم های قارچ خ.راکی کلونیزه شده اند، به راحتی با کپک های هرز همچون     ( doratomyces ) و ( penicillium ) آلوده شده و بعد از آن این آلودگی ها را با خود به کمپوست و یا خاک پوششی منتقل می سازند. تنها تفاوت این عامل و عامل آلسپرژیلوس و تریکودرما در شکل کونیدی برهای آنها است.

رفرنس: شرکت نگین آگار پارسیان

بازيافت يكي از اقدامات موثر و پيشگيرانه در زمينه حفظ محيط زيست است . براي بوجودآوردن چرخه بازيافت نيازمند عوامل مختلفي نظير تلاش صاحبان صنايع ، مردم و سازمانهاي مرتبط هستيم.  بازيافت باطري به دليل وجود  فلزات سنگين درساختار آنها و نقش اين فلزات در  آلودگي محيط زيست از اهميت ويژه اي برخوردار است. متن زير که برگرفته از سايت سازمان EPA است. اهميت ونقش عوامل مختلف در بازيافت را  نشان مي دهد.

باطرِي ها                            

زماني که شما به يک منبع انرژي قابل حمل و راحت نياز داريد. مي توانيد به باطري ها اطمينان کنيد.

باطري ها در شکل  و اندازه هاي  مختلف انرژي  مورد  نياز  شما را تامين مي نمايند. معمولا" باطري ها در جايي کار ميکنند که ما آنها را نمي بينيم .باطري ها نوسان برق را کنترل مي کنند همچنين به عنوان تامين کننده انرژي پشتيبان مورد استفاده قرار مي گيرند. در مواقع بحراني در بيمارستانها و عمليات نظامي کاربرد دارند. انعطاف پذيري باطري ها در مصارف گوناگون به دليل تنوع اندازه و شکل آنهاست

 اما تمام باطري ها داراي دو عنصرعمومي هستند که ترکيب اين دو باعث توليد انرژي مي شود. که عبارتند از محلول الکتروليت و فلزات سنگين بازیافت باطری می تواند از نشر فلزات سنگین در خاک و هوا جلوگیری نماید .

با توجه به خاصيت تجمع پذيري فلزات سنگين در گياهان و ورود آنها به چرخه مواد غذايي بازيافت اين فلزات از اهميت ويژه اي برخوردار است. همچنين مواد بازيافتي حاصل از باطري هاي مستعمل مي تواند در ساخت يک باطري جديد استفاده شود. باطري ها حاوي فلزات سنگيني مانند جيوه ، سرب، روي،  کادميوم و نيکل هستند.زماني که باطري ها به صورت نامناسب دفع يا سوزانده شود ممکن است در هوا آزاد شده يا در خاکستر تغليظ شوند. در اين رابطه قانون عدم استفاده از جيوه در برخي از باطري هاي قابل شارژ در اداره مديريت توليد باطري امريکا در سال 1996 به تصويب رسيد.

تقريبا" هرساله 99 ميليون باطري تر (اسيد – سرب ) براي اتومبيل ها ساخته مي شود .

باطري هاي تر حاوي الکتروليت مايع هستند و معمولا" منبع انرژي براي موتور سيکلت و اتومبيل ها هستند. در امريکا %90 باطري هاي اسيد سرب بازيافت مي شوند.

تقريبا" بيشتر فروشندگان باطري ، باطري هاي فرسوده را جمع آوري مي کنند و براي بازيافت به محلهاي مخصوص مي فرستند.

پلاستيک و سرب از يکديگر جدا مي شوند. پلاستيک به کارخانه هاي بازيافت پلاستيک فرستاده مي شود و سرب خالص براي کارخانه هاي باطري سازي و ديگر صنايع مرتبط فرستاده مي شود.

به صورت معمول  60تا 80 درصد سرب و پلاستيک به کار رفته در باطري هاي جديد بازيافتي هستند.

باطري هاي ديگر از اين نوع که براي موارد مصرف غير از خودرو ها استفاده مي شود باطري با سلول ژلي و سرب اسيد پک شده است . که همانند چرخه باطري هاي اتومبيل بازيافت مي شوند.

 باطری های خشک  

امريکاييها در سال نزديک به 3 بيليون سلول باطري خشک. براي اسباب بازي ، ساعت ، لپ تاپ ، تلفن هاي قابل حمل، ابزار مکانيکي قابل حمل و کامپيوتر خريداري مي کنند. باطري هاي الکالين ، زينک کربن، اکسيد جيوه ، اکسيد نقره ، زينک هوا، ليتيم هر امريکايي به طور متوسط در سال هشت باطري خشک مصرف مي کند

  باطري هاي آلکالين ،

 هر روز در خانه ها در ريموت ( کنترل ها ) چراغ هاي چشمک زن و ديگر کاربردها استفاده ميشوند

يکي از راههاي کاهش تعدا د باطري هاي زائد ( مستعمل ) خريد باطري هاي قابل شارژ است . علاوه بر دوره طولاني مصرف ( يعني زمان نگه داشتن شارژ ) اين باطري ها به اندازه يکصد باطري يکبار مصرف کار ميکنند. تقريبا" از هر پنج باطري خريداري شده در امريکا يکي قابل شارژ است

باطري هاي دکمه اي

 اين نوع باطري ها در ساعت ، وسايل کمک شنوايي استفاده ميشود که جيوه ، نقره ، کادميوم ، ليتيم ، يا ديگر فلزات سنگين محتويات اصلي اين باطري ها هستند

از آنجا که محتويات اين باطري ها قابل بازيافت هستند . و حجم آنها کوچک است و حمل و نقل آنها آسان است  توجه و هدف گذاري خاصي براي بازيافت آنها انجام شده است.

رفرنس: سایت HSE مهندس ایمانزاده

مخلوطی از ذرات بی نهایت کوچک و قطرات ریز پودر شده مایعات بصورت معلق در هوا می باشند.این آلاینده از موادی نظیر اسیدها، فلزات و گرد و غبار تشکیل می گردد.
ذرات آلاینده با سوزاندن چوب در محیط منتشر شده ، از دیگر منابع انتشار ذرات آلاینده می توان به گرد وغبار برخاسته با وزش باد یا توسط لاستیک اتومبیل ها اشاره کرد. صنایع مختلف نیز مانند کارخانجات سیمان از دیگر منابع تولید ذرات معلق بوده و فعالیت های بخش ساختمان و معدن نیز از منابع تولید این ذرات هستند ، بر خلاف ازن که فقط تابستان ها هوا را آلوده می کندذرات معلق آلاینده در تمام فصل ها آلودگی ایجاد می کنند.

منابع طبیعی انتشار ذرات معلق در طبیعت نیز شامل فعالیت آتشفشانها ، آتش سوزی جنگل ها و باد و طوفان و گردباد می باشند.
Pm10 به ذرات معلق 10 میکرونی و یا کوچکتر در مقیاس دیامتر اطلاق می گردد.
همینطور pm2.5 به ذرات 2.5 میکرونی و یا کوچکتر از آن گفته می شود که از ترکیب اکسید نیتروژن و دی اکسید گوگرد در جو زمین تشکیل می گردند این ذرات برای سلامتی خطرناک می باشند.
برای مقایسه عکسی از موی انسان را با ضخامت تقریبی 70 میکرون در مقیاس دیامتر را در تصویر مشاهده نمایید.
تحقیقات پزشکی در دهه اخیر نشانگر صدمات جدی و مخرب ذرات pm10 بر بدن ما بوده که در زیر به اختصار به برخی از آن ها اشاره شده است.
ذرات معلق با تنفس به اعماق ریه ها نفوذ کرده و باعث تحریک آن ها می شود. سوزش و درد در زمان تنفس عمیق و پایین آمدن کارایی دستگاه تنفسی توأم با تنگی نفس و خستگی زود هنگام از اثرات این آلاینده خطرناک می باشد.
با گذشت چند هفته علائم فوق شدت یافته و به وخامت می گراید که در مواقعی منجر به ابتلا به بیماری آسم و یا حاد شدن آن می گردد.
ذرات معلق یکی از شش آلاینده بسیار خطرناک بوده که صدمات جبران ناپذیر مشابهی را نیز به قلب می زند.این ذرات با وارد شدن به جریان خون موجب اخلال در عملکرد آن و قلب می گردد.

بر اساس آخرین تحقیقات ، بسیاری از محققین اعتقاد دارند که ذرات PM2.5 دارای بیشترین خطر برای سلامتی ما هستند. زیرا با قطر ناچیزی که دارند( 1/30 موی انسان) میتوانند در اعماق بافتهای ریه جای گرفته و در دراز مدت باعث بیماری های حاد ریوی شوند.

رفرنس: شرکت چرمه شیز

 آلودگي هوا عبارتست از وجود هر نوع آلاينده اعم از جامد، مايع، گاز و يا تشعشع پرتوزا و غير پرتوزا در هوا به مقدار و اندازه در مدت زماني كه كيفيت زندگي را براي انسان و ديگر جانداران به خطر اندازد و يا به آثار باستاني و اموال خسارت وارد آورد. یکی از مهمترین آلاینده­های هوا، از نظر اثر منفی بر روی سلامت، اقتصاد و تخریب محیط زیست ذرات معلق است.

به­طور کلی ذرات معلق در هوا به مجموعه­­ی گسترده­ای از ذرات گفته می­شود که زیر مجموعه­های آن در بسیاری از خواص تفاوت دارند. دود، گرد و غبار، غبار، مایعات ذره­ای، مه، دوده و خاکستر همگی در خانواده­ی ذرات معلق در هوا قرار می­گیرند. بسته به اینکه ذرات ریز معلق از کدامیک از حالات و منابع در هوا پخش شوند، خواص مربوط به جنس، هندسه و حالت فیزیکی آنها متفاوت است.

ذرات معلق در جو

ذرات معلق در جو شامل ذراتي چون سولفات­ها و نيترات­هاي حاصل از اكسيداسيون دي­اكسيد گوگرد و اكسيد­های نیتروژن، ناشي از سوختن سوخت­هاي فسيلي، مواد آلي حاصل از اكسيداسيون تركيبات آلي فرار، دودة ناشي از آتش سوزي­ها و غبارهاي معدني و بیابانی كه از فرآيند فرسايشي خاك به واسطة وزش بادهاي شديد پديد مي­آيند، مي­باشند. در مقياس جهانی حجم ذرات طبيعي معلق در جو از جمله نمك­هاي دريایی، گرد و غبار بیابانی و ذرات آتشفشاني، در حدود 4 تا 5 برابر حجم ذرات معلقی است كه از فعاليت­هاي انساني منشأ مي­گيرند. اما اين نسبت در برخي از مناطق، به خصوص مناطق صنعتي واقع در نيم كرة شمالي، به واسطة آلودگي­هاي انسان ساخت به ميزان قابل توجهي تغيير مي­كند. بسياري از اين ذرات به همراه نزولات جوي و يا ته­نشيني مستقيم از لايه­هاي پاييني جو خارج شده و دوباره به سطح زمين باز مي­گردند. در ادامه پیرامون انواع انتشار ذرات معلق به جو توضیحاتی ارائه گردیده است.

ذرات معلق صنعتي و انسان ساخت

با گسترش روزافزون فعاليت­هاي بشري گروهی از مواد معلق در جو شكل گرفتند كه منشأ انساني دارند. بعد از انقلاب صنعتي تاكنون، غلظت ذرات معلق توليد شده توسط انسان از جمله مواد معلق سولفات­دار به سرعت رو به افزايش بوده و از مرز طبيعي خود گذشته است. اين ذرات همانند ساير ذرات معلق ديگر علاوه بر جذب درصدي از نور خورشيد و انعكاس باقيماندة آن از دماي سطح زمين مي­كاهند .

ذرات معلق آتشفشاني

اين ذرات توسط بادهايي كه در سطح آرام سپهر مي­وزند در سراسر كرة زمين پراكنده و حدود دو سال در آرام سپهر باقي مي­مانند و با بازگرداندن نور خورشيد به خارج از جو، به مقدار قابل توجهي از مقدار نور و انرژي رسيده از خورشيد به جو و سطح زمين مي­كاهند و سبب كاهش محسوس دماي هوا در اين مناطق مي­گردند. سرماي نسبي كه در سال 1993 در نيم كرة شمالي به­وجود آمد را مي­توان به عنوان يكي از اثرات لاية معلق ذرات آتشفشاني مربوط به فوران بزرگ كوه­هاي ميناتوبو دانست كه حتي نشانه­هاي بقاي آن در جو توسط اطلاعات به­دست آمده از ماهوارة علمي تحقيقاتی SAGE که با هدف رديابي ذرات معلق آتشفشاني در مدار زمين قرار گرفت، تا سال 1995 تایید گردید. پخش غبارهاي آتشفشاني در جو علاوه بر كاهش نسبي دما، باعث بروز اثرات نامطلوب جوي ديگري نيز مي­شود. به دنبال يك فوران آتشفشاني، مقادير عظيمي خاكستر به همراه اسيد كلريدريك و گاز دی­اکسید گوگرد به آرام سپهر وارد مي­شوند. در اكثر اوقات اسيد كلريدريك به علت جذب بخار آب موجود در آرام سپهر سنگين­تر شده و به صورت باران­هاي اسيدي از تودة ابر متراكمي كه به علت فوران آتشفشاني بالاي دهانة آتشفشان پديد آمده خارج مي­گردد. دي اكسيد گوگرد نيز به اسيد سولفوريك تبديل شده و در نهايت همانند اسيد كلريدريك، جذب رطوبت نموده و ذرات معلقي را پديد مي­آورد كه براي مدت زيادي در جو باقي خواهند ماند. واكنش­هاي شيميايي كه در سطح اين ذرات انجام مي­شوند، باعث افزايش سطح پتانسيل توليد كلرين در جو شده و ضمن انجام واكنش­هاي مخربي با نيتروژن آرام سپهر، مقدمات تخريب لاية اوزون را فراهم مي­آورند .

غبارهاي معدني ناشی از فرسایش بادی

این غبارها توسط باد از سطوح ماسه­ای، رسی و سیلتی مناطق بیابانی بلندشده و توسط چرخندها و سیستم­های هواشناسی در فواصل طولانی پخش می­شوند. قسمت اعظم مناطق تولیدکننده گرد و غبار طبیعی در اثر فرسایش بادی در کمربند خشک جهان با بارش سالانه کمتر از 250-200 میلی­متر در سال، که از شمال غربی آفریقا شروع شده و تا نواحی مرکزی و جنوبی آسیا امتداد می­یابد، قرار دارد. منطقه خاورمیانه که مساحت زیادی از آن در این کمربند قرار دارد، جزء منابع اصلی ایجاد طوفان­های گرد و غبار است. به طور کلی، به دليل عدم دانش كافي در چگونگي فرآيند توزيع غبار به لحاظ تركيبات معدني، قطر آن­ها، فرآيند انتقال و جابجايي در جو، چگونگي خروج تدريجي آن­ها از سيستم­های جوی و از همه مهمتر ناشناخته بودن محل دقيق كانون­هاي توليد غبار، ميزان و حجم فعاليت غبارزايي اين مناطق، ارزيابي دقيق اثرات غبار معدنی ناشی از فرسایش بادی بسيار دشوار است .